
Okulary sÄ… podstawowÄ… metodÄ… korekcji wad refrakcji, takich jak krótkowzroczność, dalekowzroczność czy astygmatyzm. Stosowane sÄ… również w poczÄ…tkowym rozwoju zaćmy oraz u osób z presbiopiÄ…. Obecnie wszystkie te zaburzenia widzenia mogÄ… być leczone z użyciem nowoczesnych soczewek wewnÄ…trzgaÅ‚kowych, które minimalizujÄ… lub nawet caÅ‚kowicie eliminujÄ… konieczność noszenia okularów.
Rezygnacja z okularów dla wielu osób stanowi ogromnÄ… wygodÄ™. O tym, jakie trudnoÅ›ci wiążą siÄ™ z noszeniem okularów, można wnioskować z indyjskiego badania, które opublikowano w 2016 r. na Å‚amach pisma “IOSR Journal of Dental and Medical Sciences” . Przeprowadzono je w grupie mÅ‚odych mieszkaÅ„ców miast. Aż 72 proc. badanych wskazaÅ‚o, że problemem w przypadku noszenia okularów jest parowanie szkieÅ‚ podczas picia gorÄ…cego napoju, wychodzenia z klimatyzowanego auta lub pokoju, blisko 68 proc. wymieniÅ‚o zadrapania na szkÅ‚ach, 66 proc. – rozmazanie obrazu podczas deszczu, 64,5 proc. potrzebÄ™ delikatnego obchodzenia siÄ™ z okularami, blisko 63 proc. stwierdziÅ‚o, że przez okulary ma problem z oglÄ…daniem filmów 3D, 61 proc. zwróciÅ‚o uwagÄ™ na koszty oprawek i szkieÅ‚, a 56 proc. na trudnoÅ›ci w noszeniu okularów sÅ‚onecznych. WÅ›ród innych problemów wymieniano też m.in.: trudność w braniu udziaÅ‚u w zawodach sportowych czy rozrywkach oraz wpÅ‚yw na postrzeganie czyjejÅ› osobowoÅ›ci.
ZAĆMA – GDY SOCZEWKA OKA ZMĘTNIEJE
Åšwiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) za gÅ‚ówny powód upoÅ›ledzenia wzroku oraz Å›lepoty na Å›wiecie podaje zaćmÄ™ oraz nieskorygowane wady refrakcji. Szacuje siÄ™, że sama zaćma odpowiada za ok. 50 proc. przypadków upoÅ›ledzenia widzenia.
Zaćma jest stanem, w którym soczewka oka staje siÄ™ nieprzezierna, a jej zmÄ™tnienie prowadzi do obniżenia ostroÅ›ci wzroku . WÅ›ród gÅ‚ównych objawów zaćmy wymienia siÄ™:
• widzenie za mgłą w poczÄ…tkowym okresie choroby, mogÄ…ce prowadzić do postÄ™pujÄ…cego obniżenia ostroÅ›ci wzroku,
• zmianÄ™ w postrzeganiu kolorów,
• gorsze widzenie w ciemnoÅ›ci,
• postrzeganie efektów takich jak halo wokóÅ‚ źródeÅ‚ Å›wiatÅ‚a .
Do rozwoju zaćmy może przyczyniać siÄ™ wiele czynników, w tym:
• wiek (najczęściej wystÄ™puje u osób po 60. roku życia),
• choroby ogólne,
• zażywanie niektórych leków (jak steroidy),
• predyspozycje genetyczne,
• dieta,
• czynniki Å›rodowiskowe, jak promieniowanie UV i promieniowanie rentgenowskie,
• palenie papierosów .
WHO podaje, że zaburzenia widzenia, w tym zaćma, rodzÄ… ogromne koszty dla budżetów paÅ„stw, zwiÄ…zane m.in. z utratÄ… produktywnoÅ›ci czy samodzielnoÅ›ci. Globalnie koszty te sÄ… szacowane na 411 mld dolarów . Poza tym zaćma w zaawansowanym stadium czÄ™sto wyklucza z życia spoÅ‚ecznego i towarzyskiego, ogranicza samodzielność i zwiÄ™ksza ryzyko wypadków i urazów.
LECZENIE ZAĆMY – NOWE MOÅ»LIWOÅšCI
Konieczność leczenia zaćmy pojawia siÄ™ wówczas, gdy okulary przepisane przez okulistÄ™ lub optometrystÄ™ nie sÄ… w stanie poprawić ostroÅ›ci widzenia, a zaćma istotnie pogarsza jakość życia. JedynÄ… skutecznÄ… metodÄ… leczenia zaćmy jest wówczas zabieg chirurgiczny, podczas którego zmÄ™tniaÅ‚a soczewka pacjenta jest wymieniana na przejrzystÄ… sztucznÄ… soczewkÄ™ wewnÄ…trzgaÅ‚kowÄ…. Sztuczna soczewka jest umiejscawiana dokÅ‚adnie tam, gdzie byÅ‚a wÅ‚asna soczewka i staje siÄ™ stałą częściÄ… oka.
Operacja leczenia zaćmy jest bezbolesna i bezpieczna, miÄ™dzy innymi dziÄ™ki wprowadzeniu systemów, które zwiÄ™kszajÄ… precyzjÄ™ i bezpieczeÅ„stwo zabiegu. Ryzyko powikÅ‚aÅ„ jest niskie. Sam zabieg jest przeprowadzany w czasie do 30 minut, w znieczuleniu miejscowym (krople do oczu), w trybie chirurgii jednego dnia. Oznacza to, że jeÅ›li nie wystÄ…piÄ… powikÅ‚ania, pacjent może jeszcze tego samego dnia opuÅ›cić szpital.
Operacje leczenia zaćmy sÄ… finansowane przez NFZ. Jednak obejmujÄ… wyłącznie soczewki jednoogniskowe – do bliży lub dali. Osoby z zaćmÄ… i astygmatyzmem rogówkowym równym lub wyższym niż dwie dioptrie sÄ… uprawnione do soczewek jednoogniskowych torycznych.
Tymczasem obecnie możliwe jest (choć to opcja peÅ‚nopÅ‚atna dla pacjentów) wszczepienie nowoczesnych soczewek, które nie tylko usuwajÄ… zaćmÄ™, ale również niwelujÄ… wady refrakcji oraz presbiopiÄ™: sÄ… to soczewki trójogniskowe oraz soczewki niedyfrakcyjne o poszerzonej głębi ostroÅ›ci.
Soczewki trójogniskowe sÄ… skonstruowane w taki sposób, że posiadajÄ… trzy punkty skupienia Å›wiatÅ‚a, dziÄ™ki czemu pozwalajÄ… na dobre widzenie zarówno bliży oraz dali, jak i na odlegÅ‚oÅ›ci poÅ›rednie. NajwiÄ™kszÄ… zaletÄ… soczewek tego typu jest to, że dziÄ™ki nim po operacji usuniÄ™cia zaćmy można caÅ‚kowicie uniezależnić siÄ™ od okularów do czytania, pracy z komputerem czy jazdy samochodem. Okulary mogÄ… być potrzebne jedynie do odczytania np. bardzo drobnego druku.
Innym nowoczesnym rozwiÄ…zaniem sÄ… soczewki niedyfrakcyjne o poszerzonej głębi ostroÅ›ci. SwojÄ… budowÄ… przypominajÄ… one soczewki jednoogniskowe, ponieważ majÄ… tylko jeden punkt skupienia Å›wiatÅ‚a. Mimo to ich konstrukcja także umożliwia ostre, wyraźne widzenie dali i na odlegÅ‚oÅ›ci poÅ›rednie, a także funkcjonalne widzenie bliży. Takie soczewki minimalizujÄ… potrzebÄ™ korzystania z okularów, ograniczajÄ…c jÄ… do sytuacji, w których konieczne jest przeczytanie bardzo drobnego druku lub czytanie w warunkach sÅ‚abego oÅ›wietlenia. DodatkowÄ… zaletÄ… soczewek tego typu jest to, że wiąże siÄ™ z nimi bardzo maÅ‚e ryzyko wystÄ…pienia niepożądanych efektów fotooptycznych, takich jak olÅ›nienia czy aureole wokóÅ‚ źródeÅ‚ Å›wiatÅ‚a.
Soczewki wewnÄ…trzgaÅ‚kowe mogÄ… też korygować astygmatyzm, czyli wadÄ™ wzroku wynikajÄ…cÄ… najczęściej z asymetrii w budowie rogówki. SÄ… to tzw. soczewki toryczne, które wystÄ™pujÄ… w różnych wersjach: jedno lub wieloogniskowej, trójogniskowej oraz o wydÅ‚użonej ogniskowej (EDOF) . Astygmatyzm, który znaczÄ…co wpÅ‚ywa na jakość widzenia (powyżej 0,75 D) wystÄ™puje u okoÅ‚o 40% osób z wadÄ… wzroku.
Ważne jest, by soczewki byÅ‚y wykonane z hydrofobowego materiaÅ‚u, posiadaÅ‚y filtr UV, który pochÅ‚ania szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe, oraz filtr Å›wiatÅ‚a niebieskiego chroniÄ…cy siatkówkÄ™ oka . Fakt, że soczewka jest hydrofobowa, wpÅ‚ywa na jej stabilność po wszczepieniu i minimalizuje ryzyko powstania tzw. zaćmy wtórnej, czyli zmÄ™tnienia torebki tylnej oka, które trzeba usuwać za pomocÄ… zabiegu laserowego . Soczewka powinna też być asferyczna, ponieważ to gwarantuje bardzo dobrÄ… jakość widzenia po operacji.
GLOBALNY PROBLEM
UpoÅ›ledzenie widzenia stanowi problem miliardów osób na Å›wiecie. Z pracy opublikowanej w grudniu 2020 r. na Å‚amach czasopisma „The Lancet Global Health” wynika, że w 2020 r.:
• na Å›wiecie żyÅ‚o aż 43,3 mln osób niewidomych,
• 295 mln osób miaÅ‚o umiarkowane lub poważne upoÅ›ledzenie widzenia,
• 258 mln miaÅ‚o Å‚agodnÄ… wadÄ™ wzroku,
• aż 510 mln miaÅ‚o problemy z widzeniem z powodu nieskorygowanej presbiopii,
tj. starczowzrocznoÅ›ci (ogólna liczba osób z tym problemem jest znacznie wiÄ™ksza).
Prognozy wskazujÄ…, że liczby te znacznie wzrosnÄ… do roku 2050, kiedy na Å›wiecie bÄ™dzie żyć 61 mln osób niewidomych, 474 mln osób z umiarkowanym lub poważnym upoÅ›ledzeniem widzenia, 360 mln z Å‚agodnym upoÅ›ledzeniem widzenia, a 866 mln bÄ™dzie mieć nieskorygowanÄ… presbiopiÄ™.
Wprawdzie w ostatnich trzech dekadach liczba niewidomych osób w Å›rednim wieku i starszych spadÅ‚a o 28,5 proc., ale ze wzglÄ™du na starzenie siÄ™ populacji Å›wiatowej przybywać bÄ™dzie ludzi niewidzÄ…cych z powodu zaćmy, nieskorygowanej presbiopii, zwyrodnienia plamki żóÅ‚tej zwiÄ…zanego z wiekiem oraz jaskry.
Dlatego tak ważny jest ciÄ…gÅ‚y rozwój nowych metod diagnostyki i leczenia chorób oczu oraz korekcji wad wzroku. PostÄ™p dotyczy zwÅ‚aszcza leczenia zaćmy, gdzie możliwa staje siÄ™ wrÄ™cz caÅ‚kowita rezygnacja z okularów korygujÄ…cych istniejÄ…cÄ… wczeÅ›niej wadÄ™ wzroku, na rzecz nowoczesnych soczewek, np. soczewek trójogniskowych oraz soczewek niedyfrakcyjnych o poszerzonej głębi ostroÅ›ci. W przypadku wad refrakcyjnych (krótkowzroczność, dalekowzroczność i astygmatyzm) oraz presbiopii u osób bez zaćmy możliwe jest wykonanie refrakcyjnej wymiany soczewki (RLE).
MateriaÅ‚ prasowy przygotowany przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia w zwiÄ…zku z rozwojem wspóÅ‚czesnych technologii okulistycznych. Marzec 2023.
foto pixabay